Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2011

Τοπωνύμια


Η αλλαγή των τοπωνυμίων στην Δυτική Ελλάδα


Κάποιος που θα ανοίξει ένα χάρτη της Ελλάδας κλίμακας 1: 500.000, εκτός από τα ονόματα των οικισμών (χωριών και πόλεων), θα διαβάσει τα ονόματα βουνών, ποταμών, λιμνών, θαλασσών, νησιών, κόλπων και ακρωτηρίων.
Αυτά είναι τα πιο γνωστά, τα "μεγάλα" τοπωνύμια.

Αν πάρει στα χέρια του ένα χάρτη 1: 50.000, θα μπορέσει επίσης να δει, τα ονόματα που έχουν οι βρύσες, τα ρέματα, οι βουνοκορφές, οι ράχες, οι λάκκες, οι κάμποι, οι λόγγοι, τα κάστρα, τα μοναστήρια, τα ξωκλήσια, οι όρμοι και οι παραλίες. Όλα αυτά θεωρούνται "μικροτοπωνύμια".

Τέλος, αν ξεφυλλίσει ένα βιβλίο συλλογής μικροτοπωνυμίων μιας περιοχής, θα βρει επιπλέον ονόματα για χώματα, αμμούδες, πέτρες, βράχια, μάρμαρα, γκρεμούς, λαγκάδια, διάσελα, γούβες, πλεύρες, στενά, σπηλιές, βάλτους, καταβόθρες, φωλιές, τρύπες, λιβάδια, δέντρα, αμπέλια, χωράφια, καλύβια, αχούρια, μαντριά, αλώνια, περιβόλια, αυλάκια, κανάλια, γεφύρια, στέρνες, πηγάδια, λουτρά, πύργους, βίγλες, καμίνια, μύλους, χάνια, μνήματα, χαλάσματα, ρούγες, στράτες, διβάρια και άλλα πολλά.
 Η σημασία ενός τοπωνυμίου, την εποχή της ονοματοδοσίας, είναι απολύτως κατανοητή, καθώς το τοπωνύμιο παίρνει το όνομα από την ομιλούμενη γλώσσα των κατοίκων της περιοχής που βρίσκεται. 

Με το πέρασμα του χρόνου, το τοπωνύμιο αυτό μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.
Όσο το όνομα του τοπωνυμίου αποτελεί και λέξη (ή λέξεις) του καθημερινού λεξιλογίου, της ζωντανής γλώσσας, οι υπάρχουσες γενιές κατανοούν και τη σημασία του. 
Από ένα σημείο και μετά όμως, το τοπωνύμιο μπορεί να χρησιμοποιείται, δίχως αυτοί που το αναφέρουν να καταλαβαίνουν πια τι εννοεί. Γίνεται έτσι ένα “παράξενο” όνομα, μια άγνωστη λέξη, που όμως οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν, συχνά με φωνητική αλλοίωση, για να δηλώσουν τον ίδιο τόπο που δήλωναν και οι πρόγονοί τους.
 Η μετονομασία των τοπωνυμίων, πριν γίνει επίσημη πολιτική του ελληνικού κράτους, συνεχίζει με μικρά βήματα. Κάποια κεφαλοχώρια αλλάζουν όνομα από απογραφή σε απογραφή.
Το 1909 αποφασίζεται η οργανωμένη εθνική επιχείρηση για τον εξελληνισμό των ονομάτων των οικισμών, με το διάταγμα "περί συστάσεως επιτροπείας προς μελέτην των τοπωνυμίων της Ελλάδος και εξακρίβωσιν του ιστορικού λόγου αυτών".

Στην εισηγητική έκθεση του υπουργού Εσωτερικών Ν. Λεβίδη, εξηγούνται οι λόγοι που επέβαλαν την απόφαση του εξελληνισμού: 
“Τα βάρβαρα ονόματα και τα κακόφωνα ελληνικά λυπούσι μεν το γλωσσικόν αίσθημα, έχουσι δε και επιβλαβή μορφωτικήν επήρειαν εις τους κατοικούντας, συστέλλοντά πως και ταπεινούντα το φρόνιμα αυτών, αλλά και παρέχουσι ψευδή υπόνοιαν της εθνικής συστάσεως του πληθυσμού των χωρίων εκείνων, ων τα ξενικά ονόματα ηδύνατο να εκληφθώσιν ως μαρτυρούντα και ξενικήν καταγωγήν”.

Διαβάστε όλο το κείμενο από το "Κωνσταντίνος Δαβανέλος"

Στον παρακάτω χάρτη του Pouqueville, της Ακαρνανίας και Αιτωλίας του 1823, βλέπουμε τα ονόματα των πόλεων με την παλιά τους ονομασία.
Ο Αχελώος ως Ασπροπόταμος
Το Αγρίνιο ως Βραχώρι
Το Λεσίνι ως Παλαιοκατούνα
Το Αρχοντοχώρι ως Ζάβιτσα  κ.α

Χάρτης του Pouqueville του 1823


ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Παλαιά ονομασία-μετονομασία-περιοχή-έτος μετονομασίας

Άνω Μπουρλέσια-Άνω Μετάπα-Αιτωλ/νίας-1957
Αχόμαυρος-Κυρά Βγένα-Αιτωλ/νίας-1932
Βελάουστα-Πυργί-Αιτωλ/νίας-1928
Βρωμιάρης-Καστράκι-Αιτωλ/νίας-1940
Ζελίχοβο-Αγία Παρασκευή Αγίου Βλασίου Τριχωνίδος-Αιτωλ/νίας-1928
Κάτω Μπερμπάτης-Αγία Τριάς Μεσολογγίου-Αιτωλ/νίας-1954
Λιγόστιανα-Περιστέρι-Αιτωλ/νίας-1928
Λυκοχώρι-Αγία Βαρβάρα Τριχωνίδος-Αιτωλ/νίας-1954
Μαυριά-Άγιος Νικόλαος-Αιτωλ/νίας-1940
Μετάπα-Άγιος Ανδρέας Μεσολογγίου-Αιτωλ/νίας-1957
Μόκιστα ή Πόκιστα-Αγία Σοφία Τριχωνίδος-Αιτωλ/νίας-1930
Πλατύπορον [1928]-Αβαρίκος Τριχωνίδος-Αιτωλ/νίας-1955
Σακαρέτσι-Περδικάκι-Αιτωλ/νίας-1930
Φεγγόβρυση (Ανδράνοβα)-Ασπρόπυργος-Αιτωλ/νίας-1928
Χασάναγα-Αγία Μαρίνα Μεσολογγίου-Αιτωλ/νίας-1953

Βερδίτσα-Αυλάκι-Βάλτου-1927
Δυο Αλώνια-Χρυσορράχη-Βάλτου-1954
Ζέλμη-Φτελιά-Βάλτου-1930
Καρβασαράς-Αμφιλοχία-Βάλτου-1908
Λαγκάδα Ράχη-Λαγκάδι-Βάλτου-1964
Λαγκάδας-Μενίδιον-Βάλτου-1951
Λάλα Λάκα-Λάκα-Βάλτου-1951
Λιάσκοβο-Φλωριάδα-Βάλτου-1981
Μπα-Τριανταφυλλούλα-Βάλτου-1954
Μπονίκεβο-Πετρώνα-Βάλτου-1928
Παλαιοκουτσή-Χρυσοπηγή-Βάλτου-1953
Παναγία-Βασιλόπουλον-Βάλτου-1981
Πατιόπουλο-Ανοιξιάτικον-Βάλτου-1971
Πριάντζα-Τρίκλινον-Βάλτου-1927
Σωροβίγλι-Στράτος-Βάλτου-1928
Τούπιζα-Πύλη-Βάλτου-1955
Τσακνοχώρι-Ελαιοχώριον-Βάλτου-1968
Φλωριάδα-Αγία Τριάδα-Βάλτου-1981
Χλιμπορίτας-Ελαιόφυτον-Βάλτου-1981

Άγιος Βασίλειος-Θύρρειον-Βονίτσης-1915
Δερσοβά-Σπαρτοχώρι-Βονίτσης-1927
Δραγάμεστο-Καραϊσκάκης-Βονίτσης-1930
Ζαβέρδα-Πάλαιρος-Βονίτσης-1928
Ζάβιτσα-Αρχοντοχώρι-Βονίτσης-1927
Καλέντζι-Στρογγυλοβούνι-Βονίτσης-1928
Μπερδενίκος-Παναγούλα-Βονίτσης-1928
Μπούστρι-Βούστρι-Βονίτσης-1928
Παλήμπεη-Δρυμός-Βονίτσης-1927
Ποδολοβίστα-Πεντάλοφον-Βονίτσης-1928
Βάρνακα-Γεωργουλαίικα-Βονίτσης και Ξηρομέρου-1967
Δραγαμέστο-Αστακός-Βονίτσης και Ξηρομέρου-1833
Μαχαλάς-Φυτείαι-Βονίτσης και Ξηρομέρου-1954
Παλαιοκατούνα-Λεσίνιον-Βονίτσης και Ξηρομέρου-1967
Συμπολαίικα-Σταυρός-Βονίτσης και Ξηρομέρου-1964

Άγιος Γεώργιος-Καστράκιον-Ευρυτανίας-1963
Αλάμπεη-Νησί-Ευρυτανίας-1928
Αμπέλια-Βρυσούλα-Ευρυτανίας-1963
Άμπλιανη-Σταυροπήγι-Ευρυτανίας-1928
Ανδράνοβα-Φεγγόβρυση-Ευρυτανίας-1928
Αραχωβίτσα-Πετράλωνον-Ευρυτανίας-1928
Βελισδόνη-Τρίδενδρον-Ευρυτανίας-1928
Βελτσίστα-Λιθοχώρι-Ευρυτανίας-1928
Γόλιανη-Στεφάνι-Ευρυτανίας-1928
Δοβίτσινο-Σταυροχώρι-Ευρυτανίας-1928
Δολιανά-Στουρνάρι-Ευρυτανίας-1928
Έλογα-Άγιος Χαράλαμπος-Ευρυτανίας-1928
Έλσανη-Μαυρομμάτα-Ευρυτανίας-1928
Ερκίστα-Αγία Βλαχέρνα Ευρυτανίας-Ευρυτανίας-1930
Ζελενίστα-Πρασιά-Ευρυτανίας-1928
Καρυά-Ρυάκιον-Ευρυτανίας-1962
Κερασοβάκι-Δαφνούλα-Ευρυτανίας-1962
Κεράσοβο-Κερασοχώριον-Ευρυτανίας-1930
Κόνιαβη-Λημέρι-Ευρυτανίας-1928
Κοντίβα-Κοντόν-Ευρυτανίας-1928
Κόπραινα-Πρόδρομος-Ευρυτανίας-1929
Κορίκιστα-Σύδενδρον-Ευρυτανίας-1928
Κουφάλα-Δάφνη-Ευρυτανίας-1951
Κρετσίστα-Ιτέα-Ευρυτανίας-1962
Κυψέλη-Κορυσχάδες-Ευρυτανίας-1965
Λάσπη-Άγιος Νικόλαος-Ευρυτανίας-1951
Λάστοβο-Χελιδόνα-Ευρυτανίας-1928
Μήρυσι-Μάραθος-Ευρυτανίας-1928
Μιάρα-Καλλιθέα-Ευρυτανίας-1955
Μύριση-Μυρίκη-Ευρυτανίας-1927
Νέον Χωρίο-Ανθηρόν-Ευρυτανίας-1962
Παλαιοκόπρι-Λεύκη-Ευρυτανίας-1952
Παλαιοχώριο-Καστράκιον-Ευρυτανίας-1962
Σέλιτσα-Καστανούλα-Ευρυτανίας-1928
Σέλος-Βύθισμα-Ευρυτανίας-1930
Σίχνικο-Κεφαλόβρυσον-Ευρυτανίας-1962
Σοβολάκο-Ψηλόβραχος-Ευρυτανίας-1927
Σπινάσα-Νεράιδα-Ευρυτανίας-1928
Σύδενδρον (Κορύκιστα)-Καταβόθρα-Ευρυτανίας-1928
Τατάρνα-Τριπόταμον-Ευρυτανίας-1928
Τέρνοβο-Παπαδιά-Ευρυτανίας-1927
Τέρνος-Μεσοκώμη-Ευρυτανίας-1928
Τέροβα-Κυπάρισσος-Ευρυτανίας-1928
Τσεκλίστα-Σκοπιά-Ευρυτανίας-1928
Τσερκοφτελιά-Φτελιά-Ευρυτανίας-1928
Φραγκίστα Μεγάλη-Φραγκίστα Ανατολική-Ευρυτανίας-1915
Φραγκίστα Μικρή-Φραγκίστα Δυτική-Ευρυτανίας-1915
Χόλιανο-Πετρωτόν-Ευρυτανίας-1962
Χορίγκοβο-Κέδρα-Ευρυτανίας-1928

Καρβασαράς

Άνω Μπερμπάτης-Κυψέλη-Μεσολογγίου-1954
Άνω Μποτίνο-Λιθοβούνι-Μεσολογγίου-1930
Δεμνίτσα-Νέα Καλυδών-Μεσολογγίου-1954
Καλφενίκι-Τριχώνιον-Μεσολογγίου-1928
Κάτω Μποτίνο-Δαφνιάς-Μεσολογγίου-1928
Μουρστιάνου-Λυσιμαχεία-Μεσολογγίου-1927
Μπουρλέσια-Μετάπα-Μεσολογγίου-1956
Μπρέσιακος-Κλεισόρεμα-Μεσολογγίου-1927
Πλατσικαίικα-Δάφνη-Μεσολογγίου-1963
Συβίστα-Ελληνικά-Μεσολογγίου-1928

Αβόρανη-Λιβαδάκι-Ναυπακτίας-1930
Άγιος Γεώργιος-Μολύκρειο-Ναυπακτίας-1919
Αλμπάνι-Κάτω Καλαβρούζα-Ναυπακτίας-1948
Αμόρανη-Καταφύγι-Ναυπακτίας-1927
Ανδροβίτσα-Κεντρική-Ναυπακτίας-1928
Αρτοτίβα-Διασελάκι-Ναυπακτίας-1927
Αρτοτίβα-Αχλαδόκαστρον-Ναυπακτίας-1928
Βελβίτσαινα-Παλιόπυργος-Ναυπακτίας-1927
Βετολίστα-Ρωμιά-Ναυπακτίας-1927
Βετοψίστα-Αναβρυτή-Ναυπακτίας-1928
Βοϊτσά-Ελατόβρυση-Ναυπακτίας-1927
Βονόρτα-Κάτω Πλάτανος-Ναυπακτίας-1954
Βρώστιανη-Ριγάνι-Ναυπακτίας-1927
Γρανίτσα-Ανθόφυτον-Ναυπακτίας-1930
Δέλγα-Γάβρος-Ναυπακτίας-1928
Ελετσού-Ελατού-Ναυπακτίας-1928
Ζελίστα-Κυδωνιά-Ναυπακτίας-1928
Ζηλίστα-Οξυά-Ναυπακτίας-1927
Κοζίτσα-Καστρί-Ναυπακτίας-1927
Κοζίτσα-Αμπελακιώτισσα-Ναυπακτίας-1928
Κουτουλίστα-Κρυονέρια-Ναυπακτίας-1927
Κωλοσύρτης-Μηλιά-Ναυπακτίας-1918
Μαμάκω Κάτω-Μακύνεια-Ναυπακτίας-1981
Μεγάλη Λομποτινά-Άνω Χώρα-Ναυπακτίας-1930
Μικρά Λομποτινά-Κάτω Χώρα-Ναυπακτίας-1928
Μικρά Παλούκοβα-Λεύκα-Ναυπακτίας-1927
Μπεζαϊδέ-Τρίκορφον-Ναυπακτίας-1928
Νίσβαρι-Κοκκινοχώρι-Ναυπακτίας-1927
Παλαιονεοχώρι-Πετρωτόν-Ναυπακτίας-1963
Παλούκοβα Μεγάλη-Μανδρινή-Ναυπακτίας-1928
Πόριαρη-Πόρος-Ναυπακτίας-1954
Ρωμηά (Βετολίστα)-Τερψιθέα-Ναυπακτίας-1928
Σιτίστα-Γραμμένη Οξυά-Ναυπακτίας-1927
Στρωμίνιανη ή Στρόμνιανη-Καλλονή-Ναυπακτίας-1927
Συνίστα-Περδικόβρυση-Ναυπακτίας-1927
Τέρνοβα-Δενδροχώρι-Ναυπακτίας-1930
Τερπίτσα-Διπλάτανον-Ναυπακτίας-1928

Αράχωβα-Πεντάκορφον-Τριχωνίδας-1930
Αχόμοβο-Αχόμαυρο-Τριχωνίδας-1926
Γκερτοβός-Αργυρό Πηγάδι-Τριχωνίδας-1928
Γουρίτσα-Μυρτιά-Τριχωνίδας-1928
Γούστιανη-Πάμφιον-Τριχωνίδας-1928
Δερβέκιστα-Ανάληψις-Τριχωνίδας-1928
Δερίκοβο-Χαλίκι-Τριχωνίδας-1928
Ζαπάντι-Μεγάλη Χώρα-Τριχωνίδας-1927
Κεφαλόβρυσο-Θέρμον-Τριχωνίδας-1915
Κουσίνα-Κοκκινόβρυση-Τριχωνίδας-1928
Μουσταφούλι-Παναιτώλιον-Τριχωνίδας-1928
Μπερίκος-Δρυμώνας-Τριχωνίδας-1928
Σαμπατίνα-Αετόπετρα-Τριχωνίδας-1928
Σομπονίκος-Νερομάνα-Τριχωνίδας-1927
Τσεβελιάσα-Νεοχώρι-Τριχωνίδας-1928
Βραχώρι-Αγρίνιον-Τριχωνίδος-1833
Ζακώνια-Τριλάγκαδον-Τριχωνίδος-1930
Κάτω Προστοβά-Λευκόν-Τριχωνίδος-1954
Λογκίστη-Ελληνικά-Τριχωνίδος-1954
Μανδάνισσα-Παντάνασσα-Τριχωνίδος-1953
Μαχαλάς-Άγιος Θεόδωρος-Τριχωνίδος-1954
Μαχαλάς-Δάφνη-Τριχωνίδος-1954
Μπίτσοβος-Λεύκα-Τριχωνίδος-1954
Μπρόσκλαβου-Σιταράλωνα-Τριχωνίδος-1922
Πούλιανη-Μαραθούλα-Τριχωνίδος-1964
Προστοβά-Καλλιθέα-Τριχωνίδος-1952
Προύλπος-Πήδημα-Τριχωνίδος-1954
Ρενσπέρι-Άγιος Νικόλαος-Τριχωνίδος-1953
Σμολιανά-Ελαιόφυτον-Τριχωνίδος-1930
Τριλάγκαδον (Ζακώνινα)-Παληοκαρυά-Τριχωνίδος-1930


Διαβάστε για όλη την Δυτική Ελλάδα από το "Κωνσταντίνος Δαβανέλος"


10 σχόλια:

  1. Καλησπέρα! Φοβερό άρθρο. Για να μαθαίνουν οι νεότεροι κατι που κοντεύουμε να ξεχάσουμε εμεις οι "ενδιάμεσοι"... Γιατι οι παλιότεροι δεν υπάρχουν πια στην πλειοψηφία τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ καλή δουλειά.
    Γνώση και επίγνωση.
    Ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία.
    Και το blog του Κωνσταντίνου Δαβανέλου από τα πλέον αξιόλογα.
    Γίτσα, ο πλούτος της πληροφόρησης που παρέχεις είναι ανεκτίμητος.
    Χαιρετισμούς (εγκάρδιους).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γίτσα, δες κάποια στιγμή και τα mail σου για κάτι που μας ρώτησες...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Λευτέρη, πράγματι το άρθρο του Κωνσταντίνου Δαβανέλου είναι υπέροχο.
    Και είναι αλήθεια όταν το διάβασα θυμήθηκα αρκετά τοπονύμια που χρησιμοποιούσαν οι παλιότεροι.
    Ευχαριστώ για την επίσκεψη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. "Ιχνηλάτη", φίλε μου
    Τον Δαβανέλο τον διαβάζω ανελλιπώς και τον θαυμάζω ταυτόχρονα.
    Το συγκαταλέγω κι εγώ στα πιό αξιόλογα blog.
    Το είδα το mail.
    Ευχαριστώ για την απάντηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. "Στρατολάτη", σε προηγούμενο σχόλιό σου διάβασα ότι γεννήθηκες και μεγάλωσες στο Αγρίνιο. Χάρηκα ειλικρινά γι' αυτό.
    Όσο για φωτογραφίες των δικών σου...ποιός ξέρει ίσως στις επόμενες αναρτήσεις.
    Ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνεις να με παρακολουθείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. "Photo Τίτλοι", ευχαριστώ για την επίσκεψη και το σχόλιο.
    Οι φωτογραφίες του blog σας είναι καταπληκτικές!!!!
    Με την άδειά σας θα χρησιμοποιήσω κάποια....φυσικά με αναφορά πηγής!!!
    Να είστε καλά!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Από τον κατάλογο λείπει το τοπονυμιο Ντεμ ή Ντέμη που αφορά το σημερινό Καινούργιο Αγρινίου

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αν έχετε περισσότερες πληροφορίες για τα θέματά μας, καθώς και διορθώσεις ( "ουδείς αλάνθαστος...."), γράψτε μας στο gitsanas@gmail.com

Στείλτε μας και δικές σας σκέψεις, φωτογραφίες, κείμενά σας, ποιήματα στο gitsanas@gmail.com